Саха Тыла \ Якутский язык

Якутский язык (Саха Тыла) - язык народа Саха, а также ими пользуются эвенки, эвены, вепсы, урянхайцы, юкагиры, чукчи, а также довольно многочисленная диаспора этих народов за рубежом. Якутский язык официальный государственный язык Республики Саха, а также один из двух официальных языков Хабаровского края, Таймыра. Имеет официальный статус в России, как язык субьекта. Охраняется законодательством США, так как в некоторых штатах США якуты жили с 11-16 в. Имеет подразделение в ЮНЕСКО в Париже. Число говорящих в самой Якутии 458 тысяч человек, России (без Якутии) 41 тысяч человек, США 35 тысяч человек, странах Европы - от 10 до 30 тысяч человек. В том числе в Австралии 3 тысяча (охраняется Саха Диаспорой " Өркөн Өй "). Довольно многочисленную популярность получил в Швейцарии, где учать якутский язык в кантонаж Женева и Цюрих. Появляются сайты в интернете с интерфейсом якутского языка, НО К СОЖАЛЕНИЮ в 21 веке ЯКУТСКИЙ ЯЗЫК ТЕРПИТ ПОЛНЫХ КРАХ, ПРИЧЁМ НЕ ТОЛЬКО ЗА РУБЕЖОМ, НО И САМОЙ ЯКУТИИ.

ООН официально внёс якутский язык в число "исчезающих языков" мира. Терпит крах не только язык народа Саха, но и ТЕРПИТ КРАХ СУВЕРЕНИТЕТ ЯКУТИИ, ТЕРПИТ КРАХ и в некоторых сферах культура народа Саха. Что делать?

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Тыл күнүгэр зампред Ю. Куприянов этиититтэн:— Үөрэх саҥа государственнай стандартын бырайыагар төрөөбүт тылы уонна литератураны үөрэтии предметтэрэ үөрэх федеральнай базиснай былаанын булгуччулаах чааһыгар киирдилэр. Билиҥҥи туругунан, биһиги республикабытыгар төрөөбүт тылы, литератураны уонна Саха Республикатын норуоттарын культуратын үөрэтиигэ аналлаах саҥа ирдэбиллэр, үөрэх былаанын барыла оҥоһулуннулар. Иккис көлүөнэ үөрэх государственнай стандарта олоххо киириитигэр төрөөбүт тылы, литератураны уонна культураны үөрэтии хаачыстыбата саҥа таһымҥа тахсарын ситиһиэхтээхпит, — диэтэ Юрий Степанович. Кини дакылаатыгар бэрт интэриэһинэй сыыппаралары аҕалла. Ол курдук: 2007 сыл көрдөрүүтүнэн, Дьокуускай куоракка 13 оҕо саадыгар сахалыы тылынан иитэр-сайыннарар барыта 48 группаҕа 1515 оҕо сылдьар. Нуучча тыллаах 35 оҕо саадыгар 143 группаҕа 3592 оҕо саха тылын үөрэтэр. Онон Дьокуускай куоракка оскуолаҕа киирэ илик саастаах 5107 оҕо сахалыы тылынан дьарыктанар. 2007-2008 с.с. үөрэх дьылыгар республика үрдүнэн барыта 643 (ол иһигэр куоракка — 173, тыа сиригэр — 470) оскуола баар. Онтон 420 (куоракка — 34, тыа сиригэр — 386) оскуолаҕа 58464 оҕо саха тылын үөрэтэр. Сахалыы тылынан үөрэтэр оскуола ахсааныгар 318 (куоракка — 6, тыаҕа —312) оскуола киирэр, онно барыта 40069 оҕо үөрэнэр. Бу оҕолортон 2263 оҕо куоракка олорор, 37806 оҕо тыа сирин оскуолаларыгар үөрэнэр. Республика үрдүнэн саха тылын предмет быһыытынан — 29518 оҕо үөрэтэр, олортон 22988 куорат оҕото, 6530 тыа сирин оҕото. Ол аата куорат оҕото үксэ саха тылын предмет эрэ быһыытынан үөрэтэр буолан тахсар, оттон олох көрдөрөрүнэн, маннык оҕо төрөөбүт тылын, хомойуох иһин, наһаа диринник билбэт. Хотугу омуктарга дьыала өссө уустук быһыылаах. Төрөөбүт тылларын предмет быһыытынан үөрэтэр аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар оҕолорун уопсай ахсаана 1705. Олортон эбээн тылын — 898, эбэҥки тылын — 639, юкагир тылын — 90, чукча тылын — 78 оҕо үөрэтэр. Үөрэтии хаачыстыбатын туһунан тугу эмэ этэр кыах суох. Ол гынан баран, урукку кэмнэргэ холоотоххо, үчүгэй өттүгэр хамсааһын син баар курдук. Этэргэ дылы, урут оннооҕор, ким ханнык тылы предмет быһыытынан үөрэтэрэ да улаханнык учуоттаммат этэ буоллаҕа. Онон, көрдөрөн турар кырдьык туох эрэ саҥа дьаһаллары ыларга хайысхалыа диэн эрэл үөскүүр. Саха уонна олохтоох омуктар тылларын туттуллуутун уонна билиҥҥи туругун чахчыта иһитиннэрэр, көрдөрөр эйгэҕэ ордук көстөр диэн бэлиэтээтэ дакылаатчыт. Кини, бу эйгэҕэ болҕомтоҕо ылыллыахтаах үс суолтан биирдэстэринэн — биэриилэр тыллара-өстөрө, ис номохторо, хаачыстыбалара өрүү хонтуруолга сылдьыахтаахтарын ыйда. "Бичик" кинигэ кыһатын туһунан: сыллата сахалыы уонна хотугу омуктар тылларынан тахсар үөрэх, наука, араас идэҕэ, общество олоҕор сыһыаннаах уонна уус-уран кинигэ ахсаана, кээмэйэ элбээн иһэр. Бу чахчы биһигини үөрдэр, астыннарар, диэтэ.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

http://avtor.ykt.ru/viewcomment.aspx?uid=7781&mid=346298